Dù bạn là một game thủ chuyên nghiệp hay chỉ đơn giản là người đam mê máy tính, việc rơi vào “cạm bẫy” nâng cấp linh kiện liên tục là điều rất dễ xảy ra. Tôi đã từng ở trong tình cảnh đó, mê mẩn xem các bài đánh giá sản phẩm và video benchmark trên YouTube, tự thuyết phục mình rằng GPU hay RAM DDR4 hiện tại đang “ghìm hãm” hiệu suất của PC. Nhưng sau nhiều năm theo đuổi những cải thiện FPS nhỏ nhặt, tôi nhận ra rằng đôi khi linh kiện bạn đang ám ảnh muốn nâng cấp lại không phải là thứ thực sự làm chậm máy tính của mình.
Hãy tin tôi: việc chi tiền vào một linh kiện không mang lại cải thiện đáng kể về hiệu suất cho PC – dù là FPS cao hơn, thời gian tải game nhanh hơn hay khả năng đa nhiệm mượt mà hơn – sẽ chỉ khiến bạn thất vọng với một “liều” hối tiếc của người mua. Đó là lý do tại sao tôi đặc biệt khuyên bạn nên theo dõi hiệu suất PC trước tiên để xác định chính xác nguyên nhân thực sự gây chậm máy. Vì vậy, nếu gần đây bạn đã đổ tiền vào các đợt nâng cấp, đây là một vài dấu hiệu cho thấy bạn có thể đang tập trung vào những bộ phận sai lầm.
Cận cảnh card đồ họa GTX 1660 Ti bên trong một máy tính gaming hiệu năng cao
4 Dấu hiệu bạn đang nâng cấp sai linh kiện PC
1. Nâng cấp GPU nhưng FPS không tăng đáng kể: CPU đang ghìm hãm sức mạnh card đồ họa
Khi tôi nâng cấp từ RTX 3090 lên RTX 4090 vào năm 2022, tôi đã kỳ vọng một sự tăng vọt đáng kể về số khung hình mỗi giây (FPS). Dù sao, các bài benchmark từ những người đánh giá nổi tiếng trên YouTube đều khẳng định RTX 4090 nhanh hơn 50–70% so với 3090. Thật không may, điều đó đã không xảy ra với tôi. Ở độ phân giải 4K, tôi thấy hiệu suất tăng lên ở hầu hết các trò chơi, nhưng nó không hề gần mức 70%. Trên thực tế, mức tăng chỉ dao động quanh 40–50%. Ban đầu, tôi cho rằng những con số này là thực tế khi sử dụng Ryzen 9 5900X, vốn không phải là CPU nhanh nhất vào thời điểm đó.
Đáng tiếc hơn, mức tăng FPS thậm chí còn kém ấn tượng hơn ở các tựa game cạnh tranh, đặc biệt ở độ phân giải thấp hơn như 1080p và 1440p. Trong Valorant – một trò chơi tôi chơi hàng ngày – RTX 4090 chỉ mang lại cho tôi mức tăng FPS khoảng 10%, điều này khá thất vọng cho một bản nâng cấp đắt đỏ như vậy. Đó là lúc tôi tìm hiểu sâu hơn bằng cách sử dụng MSI Afterburner và nhận thấy mức sử dụng GPU của mình chỉ dao động quanh 40-60%. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy CPU của tôi đang làm nghẽn (bottleneck) GPU. Ngay sau đó, tôi đã nâng cấp lên 5800X3D, điều này đã tăng đáng kể mức sử dụng GPU và cải thiện FPS của tôi lên 30-40%.
2. Tăng gấp đôi RAM nhưng hiệu suất không cải thiện: Dung lượng RAM vượt quá ngưỡng cần thiết
Nếu PC của bạn vẫn đang sử dụng 16GB RAM, việc nâng cấp lên 32GB có thể tạo ra sự khác biệt đáng chú ý. Mặc dù hầu hết các trò chơi hiện nay vẫn khuyến nghị 16GB, nhưng việc tăng gấp đôi lên 32GB giúp giảm hiện tượng giật lag (stutter), cải thiện độ mượt của khung hình (frame pacing) và tăng tốc thời gian tải game, đặc biệt nếu bạn thường chạy nhiều ứng dụng nền khi chơi game. Tuy nhiên, việc đi từ 32GB lên 64GB không mang lại nhiều lợi ích trừ khi bạn sử dụng PC cho các công việc chuyên nghiệp như dựng hình 3D, chỉnh sửa video 8K hoặc chạy các mô hình ngôn ngữ lớn cục bộ. Trên thực tế, tôi đã sử dụng 64GB RAM từ năm 2020, nhưng nó chưa mang lại lợi ích gì đáng kể cho tôi.
Đối với hầu hết game thủ đã sử dụng 32GB RAM, một bộ RAM nhanh hơn với độ trễ thấp hơn (tighter timings) sẽ mang lại những cải thiện thực tế hơn là chỉ tăng dung lượng. Ở độ phân giải thấp hơn như 1080p và 1440p, trò chơi có xu hướng bị giới hạn bởi CPU (CPU-bound) hơn là GPU (GPU-bound), đặc biệt khi bạn nhắm đến tốc độ khung hình cao. Trong những tình huống này, một bộ DDR5 nhanh hơn có thể cải thiện cả FPS trung bình lẫn 1% low FPS, mang lại trải nghiệm chơi game mượt mà và ổn định hơn. Cuối cùng, nếu trò chơi của bạn không tải nhanh hơn sau khi nâng cấp RAM, rất có thể ổ cứng lưu trữ mới là nút thắt thực sự.
3. Game không mượt mà dù FPS tăng cao: Tần số quét màn hình là yếu tố giới hạn
Mục đích của việc chi hàng trăm, thậm chí hàng nghìn đô la vào các card đồ họa cao cấp là gì nếu bạn không thực sự nhận thấy sự gia tăng FPS trong thực tế? Đó chủ yếu là trải nghiệm của tôi khi tôi nâng cấp từ RTX 3090 lên 4090 vào năm 2022. Mặc dù tôi đã thấy hiệu suất được cải thiện trong các trò chơi AAA đồ họa nặng, nhưng các tựa game cạnh tranh lại là một câu chuyện khác. Vào thời điểm đó, tôi chơi Valorant hàng ngày trên màn hình 1080p/240Hz với 3090, và trò chơi đã cảm thấy cực kỳ mượt mà, thường xuyên đạt trên 250FPS. Sau khi chuyển sang 4090, tôi không nhận thấy bất kỳ sự khác biệt nào.
Tôi đã học được một cách khó khăn rằng một GPU mạnh hơn không đảm bảo trải nghiệm chơi game mượt mà hơn đáng kể. Màn hình của bạn phải có khả năng làm mới đủ nhanh để bắt kịp với số khung hình được GPU hiển thị – nếu không, những khung hình bổ sung đó sẽ bị lãng phí. Đó chính xác là lý do tại sao tôi vội vàng nâng cấp lên màn hình 1440p/360Hz để chơi game cạnh tranh. Vì vậy, nếu bạn đang lên kế hoạch chi tiêu lớn cho GPU flagship tiếp theo của Nvidia trong khi vẫn chơi game trên màn hình 1440p/144Hz hoặc 4K/60Hz, tôi thực sự khuyên bạn nên dành số tiền đó để đầu tư vào một màn hình nhanh hơn trước.
4. Nâng cấp CPU nhưng micro-stutter vẫn còn: RAM có thể là nút thắt trong các tình huống CPU-bound
Khi bạn muốn có hiệu suất mượt mà ổn định ở tốc độ khung hình cao, bạn thường sẽ nâng cấp lên một CPU mới hơn, nhanh hơn. Về lý thuyết, điều này có ý nghĩa vì nhiều lõi hơn, hành vi boost tốt hơn và kiến trúc mới hơn có thể cải thiện 1% và 0.1% low FPS. Tuy nhiên, điều đó không tự động đảm bảo các phiên chơi game của bạn sẽ không còn hiện tượng micro-stutter. Ví dụ, nếu RAM của bạn không đủ nhanh – ngay cả khi đã bật cấu hình XMP hoặc EXPO trong BIOS – bạn vẫn có thể gặp phải micro-stutter. Trong trường hợp đó, có lẽ đã đến lúc nâng cấp lên bộ nhớ DDR5 nhanh hơn.
Cũng cần lưu ý rằng các CPU AMD non-X3D nhạy cảm với bộ nhớ hơn so với các sản phẩm của Intel, vì vậy việc kết hợp chúng với RAM nhanh và độ trễ CAS thấp là chìa khóa để phát huy hết tiềm năng của chúng. Tuy nhiên, nếu bạn có một chip X3D như Ryzen 7 5800X3D hoặc 7800X3D, tốc độ RAM không quá quan trọng, vì bộ nhớ đệm L3 lớn giúp bù đắp các nút thắt bộ nhớ. Đó có thể là lý do tại sao tôi không còn gặp micro-stutter trong một số tựa game cạnh tranh như Apex Legends và Call of Duty: Warzone sau khi thay 5900X bằng 5800X3D.
Tìm nút thắt cổ chai trước khi “phung phí” tiền vào linh kiện PC
Không thể phủ nhận rằng card đồ họa của bạn đảm nhiệm hầu hết các công việc nặng nhọc khi chơi game, nhưng nếu các phần còn lại của hệ thống đang bị tụt lại phía sau, bạn sẽ không thể tận dụng tối đa khoản đầu tư đắt đỏ đó. Hãy nhớ rằng, những nâng cấp tốt nhất không phải lúc nào cũng là những nâng cấp đắt nhất. Tôi đã tự mình trải nghiệm điều đó khi thấy hiệu suất RTX 4090 của mình tăng vọt đáng kể chỉ bằng cách thay thế bộ xử lý bằng 5800X3D. Vì vậy, trước khi chi thêm tiền cho dàn máy của bạn, hãy lùi lại một bước và đánh giá xem nó thực sự cần gì. Hãy sử dụng các công cụ như MSI Afterburner để xác định các nút thắt cổ chai – làm như vậy có thể giúp bạn tiết kiệm rất nhiều tiền và sự thất vọng về lâu dài.
