Những năm 90, tôi say mê đọc các cuốn tạp chí game. Chúng là cánh cửa mở ra thế giới game đầy màu sắc, giúp tôi cập nhật tin tức về các tựa game mới, những bí mật ẩn giấu và văn hóa game tổng thể. Tuy nhiên, đến đầu những năm 2000, tôi dần rời xa game, dành phần lớn thời gian rảnh để chơi nhạc, đi tour và sáng tạo nghệ thuật. Mãi cho đến khi đại dịch COVID ập đến, tôi mới quay trở lại với niềm đam mê này. Người yêu tôi đã giới thiệu tựa game Zelda: Breath of the Wild, và từ đó, tôi bắt đầu khám phá lại những game retro mà mình đã bỏ lỡ.
Gần đây, tôi dành nhiều thời gian viết về những điều mình từng mê mẩn thời thơ ấu, cũng như những khám phá mới trong quá trình tìm hiểu lịch sử game. Trong khi nghiên cứu về câu chuyện kỳ lạ của Game Wizard trên SNES, tôi bắt đầu lật giở những cuốn tạp chí game cũ, tìm kiếm quảng cáo, đánh giá và thông tin từ thời đó. Ban đầu chỉ là kiểm tra thông tin đơn thuần, nhưng rồi tôi nhận ra mức độ ảnh hưởng sâu sắc của những tạp chí này trong việc định hình trải nghiệm chơi game của mình.
Khi lướt qua các kho lưu trữ kỹ thuật số, tôi liên tục bắt gặp những điều mà hàng thập kỷ qua mình chưa từng nghĩ đến: fan art do độc giả gửi đến, các hướng dẫn chơi game chi tiết với bản đồ vẽ tay, và cả những trang dành riêng để trả lời câu hỏi của người chơi. Những tạp chí game này không chỉ là nguồn tin tức; chúng còn là một cộng đồng. Lớn lên ở một thị trấn nhỏ không có nhiều game thủ, chúng thường là cách duy nhất để tôi khám phá các tựa game và console mới. Đọc lại chúng không phải là một sự mặc khải, mà là một dòng ký ức ùa về.
Băng game NES và bảng mạch bên trong minh họa sự phức tạp của hệ máy game retro
Tạp Chí Game Informer: Biểu Tượng Một Thời Đã Vụt Tắt
Tuổi Thọ Ngoại Lệ và Khả Năng Thích Nghi Của Game Informer
Trong một ngành công nghiệp nơi các tạp chí game in ấn đã biến mất từ lâu, Game Informer là một trường hợp đặc biệt. Ra mắt vào năm 1991 dưới dạng bản tin của FuncoLand, nó đã phát triển thành một tạp chí hoàn chỉnh, sống sót qua sự sụp đổ của hầu hết các ấn phẩm game lớn khác. Vào thời kỳ đỉnh cao, Game Informer có hơn 8 triệu người đăng ký, trở thành một trong những tạp chí được đọc nhiều nhất ở Hoa Kỳ. Tạp chí này đã bao quát các thế hệ console, từ Super Nintendo đến PlayStation 5, tồn tại lâu hơn Nintendo Power, Electronic Gaming Monthly, GamePro và nhiều tạp chí khác.
Không giống như nhiều đối thủ cạnh tranh, Game Informer đã thích nghi khi ngành công nghiệp thay đổi. Sau khi GameStop mua lại FuncoLand vào năm 2000, tạp chí trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của công ty, được đi kèm với chương trình thành viên trả phí của họ. Nó không chỉ là một di tích của quá khứ báo chí game mà còn duy trì sự phù hợp, sản xuất các cuộc phỏng vấn độc quyền, đánh giá chuyên sâu và nội dung chất lượng trong một kỷ nguyên mà hầu hết tin tức game đã bị giản lược thành những tiêu đề chạy theo thuật toán. Dù không phải là tạp chí yêu thích của mọi game thủ, tuổi thọ của nó cũng đã đủ để làm nên ý nghĩa.
Cái Kết Đau Lòng và Sự Tàn Nhẫn Của GameStop
Sau đó, vào tháng 2 năm 2024, Game Informer biến mất. Không có số cuối cùng, không có bài nhìn lại chia tay – chỉ là một sự đóng cửa đột ngột, vô hồn. Mọi bài viết trên trang web của nó đều bị xóa. Nhân viên không nhận được thông báo trước, họ được thông báo trong một cuộc họp duy nhất với một giám đốc nhân sự của GameStop rằng công việc của họ đã kết thúc, có hiệu lực ngay lập tức. Ít nhất một nhân viên đang đi công tác khi cuộc gọi đó diễn ra. Đây không chỉ là sự kết thúc của một tạp chí – đó là sự xóa sổ một ấn phẩm đã ghi lại lịch sử game trong nhiều thập kỷ.
Tham Vọng Tập Đoàn và Việc Xóa Sổ Lịch Sử Game
Cách GameStop xử lý việc đóng cửa Game Informer không chỉ là quản lý yếu kém – đó là lòng tham tập đoàn ở mức tồi tệ nhất. 13 nhân viên của tạp chí đã bị sa thải không hề báo trước, mặc dù GameStop đang nắm giữ gần 5 tỷ đô la dự trữ tiền mặt. Không có kế hoạch chuyển đổi, không có gói trợ cấp nào ngoài mức tối thiểu, và không có sự công nhận nào đối với hàng thập kỷ làm việc cho ấn phẩm này. Đó không phải là một quyết định kinh doanh – đó là một suy nghĩ thoáng qua, một nạn nhân khác của một công ty coi trọng hiệu suất cổ phiếu ngắn hạn hơn mọi thứ khác.
CEO Ryan Cohen, một tỷ phú với tài sản ròng 4,8 tỷ đô la, đã có mọi cơ hội để duy trì Game Informer dưới một hình thức nào đó. Thay vào đó, sự lãnh đạo của ông đã tập trung vào các “bước đi chiến lược” thất thường, bao gồm các báo cáo cho rằng GameStop đang cân nhắc chuyển số tiền dự trữ đó thành Bitcoin. Đúng vậy – rõ ràng có đủ ngân sách để đánh bạc với tiền điện tử, nhưng không đủ để bảo tồn một trong những ấn phẩm game tồn tại lâu nhất.
Và đó mới là vấn đề thực sự ở đây. Việc đóng cửa Game Informer không chỉ là một ví dụ khác về sự chết đi của truyền thông in ấn – đó là một phần của xu hướng lớn hơn, nơi các tập đoàn gạt bỏ người lao động và lịch sử ngay khi họ không còn mang lại lợi nhuận ngay lập tức. Không có tỷ phú nào là “đạo đức”, và chúng ta nên mệt mỏi khi chứng kiến các công ty sa thải toàn bộ đội ngũ nhân viên mà không báo trước trong khi các giám đốc điều hành tích trữ của cải.
Nếu ban lãnh đạo GameStop có dù chỉ một chút quan tâm đến game, Game Informer đã có thể dễ dàng tồn tại dưới dạng một ấn phẩm kết hợp in ấn/kỹ thuật số. Game retro đang phổ biến hơn bao giờ hết, và lịch sử game tự thân nó đã là một ngành công nghiệp. Ngay cả với tư cách một kho lưu trữ kỹ thuật số, tạp chí vẫn có thể tiếp tục tạo ra doanh thu thụ động từ hàng thập kỷ nội dung. Nhưng điều đó đòi hỏi nỗ lực, và nỗ lực không thúc đẩy lợi nhuận của cổ đông. Việc đóng cửa mọi thứ, cắt giảm chi phí và tiếp tục tiến lên dễ dàng hơn, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc xóa sổ hàng thập kỷ lịch sử game.
Thay vào đó, GameStop đã xóa sạch mọi thứ, chỉ để lại một tuyên bố của công ty mang tên “The Final Level” – một cách nói sáo rỗng trong game đến mức lạc điệu, chứng tỏ ngoài mọi nghi ngờ rằng ban lãnh đạo công ty hoàn toàn không quan tâm đến game. Nếu họ có, họ sẽ không bao giờ để đó là thông điệp cuối cùng của mình. Không một game thủ thực thụ nào lại viết một thứ nông cạn như vậy. Nó giống như một lời tạm biệt được tạo ra bởi AI, được đội ngũ marketing lắp ghép mà về cơ bản không hiểu đối tượng mà họ phục vụ.
Đây là những gì lòng tham tập đoàn gây ra. Nó tước đi lịch sử của các ngành công nghiệp, đối xử với người lao động như những thứ dùng một lần, và quy mọi thứ về biên lợi nhuận. Ngành công nghiệp game được xây dựng bởi những người đầy đam mê – các nhà phát triển, nhà văn, nghệ sĩ và người hâm mộ – nhưng nó vẫn tiếp tục bị kiểm soát bởi những người không thể quan tâm ít hơn. Và chừng nào các tỷ phú như Ryan Cohen còn nắm quyền, điều này sẽ tiếp tục xảy ra. Tên tuổi sẽ thay đổi, công ty sẽ dịch chuyển, nhưng chu kỳ sẽ lặp lại – trừ khi mọi người bắt đầu coi trọng những người sáng tạo và văn hóa hơn các tập đoàn đang cố gắng bóc lột họ.
Game Super Noah's Ark 3D hiếm hoi, minh chứng cho lịch sử phát triển game SNES độc đáo
Sự Thay Đổi Của Báo Chí Game: Từ Đam Mê Đến “Nông Trại Nội Dung”
Từ Báo Cáo Đầy Đam Mê Đến Sản Xuất Nội Dung Vì Lợi Nhuận
Các tạp chí game vào những năm 90 không chỉ là nguồn tin tức – chúng giống như được viết bởi những người thực sự quan tâm đến game. Các nhà văn là những game thủ thực thụ, đam mê những gì họ viết và may mắn có một công việc được làm điều mình yêu thích. Bạn có thể cảm nhận sự phấn khích của họ trong mỗi số báo, cho dù họ đang quảng bá một tựa game mới, phân tích cơ chế gameplay hay chỉ đơn giản là thêm vào một câu đùa nội bộ mà những độc giả thường xuyên sẽ nhận ra.
Sự chân thực đó đã làm cho các tạp chí trở nên đáng tin cậy. Chắc chắn, các bài đánh giá mang tính chủ quan, và ngay cả khi còn nhỏ, tôi biết rằng ý kiến của một người không định nghĩa một trò chơi. Nhưng có một sự chân thành trong cách viết của họ – một cảm giác rằng họ đang nói chuyện với bạn như một người chơi đồng điệu, chứ không phải như một phần mở rộng của bộ phận marketing. Ngay cả khi một tạp chí rõ ràng thiên vị một console hoặc nhà phát hành cụ thể, rõ ràng là điều đó xuất phát từ sự nhiệt tình hơn là nghĩa vụ tập đoàn.
Ngày nay, cách viết như vậy hiếm có. Vấn đề không chỉ là ảnh hưởng của quảng cáo – đó là sự chiếm đoạt hoàn toàn của truyền thông bởi các tập đoàn. Thập niên 2000 chứng kiến các tập đoàn lớn nuốt chửng các công ty nhỏ hơn, tái cấu trúc chúng để tối đa hóa lợi nhuận trong khi cắt giảm lương, phúc lợi và chất lượng. Báo chí game cũng không khác. Ngành này hiện được kiểm soát bởi một số ít các công ty khổng lồ ưu tiên số liệu tương tác và lưu lượng truy cập SEO hơn tính xác thực. Nhiều ấn phẩm game từng được kính trọng vẫn tồn tại ngày nay chỉ còn là “nông trại nội dung” (content farms), bị buộc phải chạy theo xu hướng thay vì định hình chúng.
Thay vì các bài viết chuyên sâu hoặc đánh giá mang đậm cá tính, hầu hết các trang web game chỉ sản xuất lại các thông cáo báo chí, các bài viết dạng danh sách dựa trên thuật toán, và những “quan điểm nóng” được thiết kế để gây tranh cãi hơn là mang lại cái nhìn sâu sắc. Kết quả là một ngành công nghiệp cảm thấy càng xa rời game thủ thực sự hơn bao giờ hết. Thay vì thông tin và làm phong phú văn hóa game, nội dung hiện đại thường có cảm giác dùng một lần – nội dung được tạo ra để người đọc lướt qua chứ không thực sự đọc.
Sự Trỗi Dậy Của Những Nhà Sáng Tạo Độc Lập
Vì lý do đó, ngày càng nhiều người – bao gồm cả tôi – đang tìm đến các nhà sáng tạo nội dung độc lập để tìm kiếm thông tin về game. Nếu tôi nghiên cứu một điều gì đó cụ thể – chẳng hạn như một phụ kiện retro hiếm hoi từ giới game ngầm những năm 90 – tôi không có nhiều nguồn để lựa chọn. Cuối cùng, tôi phải đào bới qua các bài viết ít được biết đến, các bài đăng trên diễn đàn hoặc video. Nhưng khi tôi chỉ đọc về game một cách ngẫu nhiên, tôi thích những nơi mà các nhà văn dường như thực sự quan tâm.
Một số cái tên lớn hơn, như Gaming Historian và Modern Vintage Gamer, làm công việc xuất sắc, cung cấp nội dung được nghiên cứu kỹ lưỡng, trau chuốt với trọng tâm mạnh mẽ vào lịch sử và phần cứng game. Nhưng cũng có những nhà sáng tạo ít được biết đến hơn xứng đáng được chú ý nhiều hơn. Lady Decade mang đến một năng lượng kỳ lạ đầy thú vị cho các video của cô ấy, thường đi sâu vào những góc khuất và bị lãng quên của lịch sử game. NESComplex tiếp cận nội dung Nintendo retro với sự sâu sắc và đam mê mà tôi cũng sẽ làm – phân tích không chỉ các trò chơi, mà còn cả bối cảnh mà chúng được chơi và ghi nhớ.
Những nhà sáng tạo này đang lấp đầy khoảng trống mà các tạp chí game để lại, mang đến sự nhiệt tình chân chính và nghiên cứu kỹ lưỡng cho một đối tượng khán giả khao khát điều gì đó hơn là những danh sách “Top 10” được xào nấu lại. Sự thay đổi này không chỉ về in ấn so với kỹ thuật số – đó là về chất lượng so với số lượng, chân thực so với được sản xuất, độc lập so với tập đoàn.
Bốn tay cầm NES cổ điển, biểu tượng của kỷ nguyên game retro và sự phát triển của controller
Trân Trọng Quá Khứ, Định Hình Tương Lai
Việc xem lại những cuốn tạp chí game cũ này không chỉ là hoài niệm – đó là một cuộc lặn sâu vào một phần lịch sử game mà vẫn còn rất nhiều điều để khám phá. Tôi thích tìm hiểu về cả quá khứ và tương lai, mở rộng kiến thức của mình theo những cách khiến lịch sử game trở nên phong phú và kết nối hơn. Thật dễ dàng để nghĩ rằng internet là một kho lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn, nơi mọi thứ từng được xuất bản vẫn tồn tại dưới một hình thức nào đó, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng. Internet thay đổi theo thời gian, và nếu không có sự bảo tồn tích cực, những mảnh lịch sử – dù là những tạp chí game bị lãng quên hay toàn bộ trang web – có thể biến mất mãi mãi. Đó là lý do tại sao nỗ lực lưu trữ những tạp chí này lại quan trọng đến vậy.
Báo chí game đã thay đổi, và thời của các tạp chí in ấn đã kết thúc. Nhưng điều đó không có nghĩa là nội dung chất lượng đã biến mất – nó chỉ chuyển dịch. Các nhà sáng tạo độc lập đang lấp đầy khoảng trống, và trong khi một số sẽ vẫn nhỏ, những người khác sẽ phát triển thành thế hệ truyền thông game tiếp theo. Hy vọng rằng, họ sẽ thay thế hệ thống tập đoàn lỗi thời đã tàn phá rất nhiều trong ngành.
Game Super Mario Bros 3 trên NES được lấy ra từ bộ sưu tập game retro cũ, gợi nhớ kỷ niệm và giá trị lịch sử game
Sự mất mát của Game Informer và sự suy tàn của truyền thông in ấn là những lời nhắc nhở về cách lòng tham tập đoàn tước đoạt văn hóa vì lợi nhuận. Nhưng chúng cũng là bằng chứng cho thấy con người sẽ luôn tìm ra những cách mới để nói về, ghi lại và tôn vinh những điều họ yêu thích.
Hơn hết, tôi hy vọng mọi người sẽ tiếp tục trân trọng lịch sử game. Nếu điều gì đó thu hút bạn, đừng chỉ lướt qua bề mặt – hãy đào sâu, khám phá quá khứ và tận hưởng việc học hỏi. Có rất nhiều lịch sử để khám phá, dù đó là một bài báo cũ kỹ, một trò chơi cũ mà bạn chưa bao giờ được chơi, hay một câu chuyện đã gần như bị thất lạc theo thời gian. Quá khứ không chỉ là thứ để ghi nhớ – đó là thứ để khám phá.
