Vào năm 1994, Super Noah’s Ark 3D đã làm nên lịch sử khi trở thành tựa game duy nhất không có giấy phép chính thức từ Nintendo (unlicensed game) được phát hành thương mại trên hệ máy Super Nintendo Entertainment System (SNES). Được phát triển bởi Wisdom Tree, trò chơi “bắn súng” góc nhìn thứ nhất với chủ đề Cơ đốc giáo này thực chất là một phiên bản “lột da” (reskinned) của tựa game đình đám Wolfenstein 3D, thay thế binh lính bằng các loài động vật và vũ khí bằng thức ăn. Tuy nhiên, việc không có sự chấp thuận của Nintendo đồng nghĩa với việc Wisdom Tree phải tìm kiếm những con đường khác để đưa sản phẩm của mình đến tay người chơi, tạo nên một câu chuyện hậu trường đầy thú vị và độc nhất vô nhị trong lịch sử ngành game.
Nintendo vốn nắm quyền kiểm soát chặt chẽ thị trường thông qua các thỏa thuận phân phối độc quyền với các nhà bán lẻ lớn, ngăn cản các cửa hàng bán bất kỳ sản phẩm hay trò chơi nào không có giấy phép của hãng. Giống như hệ máy NES đời đầu, SNES cũng sử dụng một chip khóa kiểm tra tích hợp (CIC – Checking Integrated Circuit) để ngăn chặn các game trái phép hoạt động trên console. Vào những năm 1980, các công ty như Tengen của Atari và Color Dreams đã tìm ra cách bỏ qua chip khóa 10NES trên NES gốc, nhưng chip khóa của SNES lại phức tạp hơn nhiều và phải đến 20 năm sau mới bị “bẻ khóa” hoàn toàn. Điều này đã mang lại cho Nintendo quyền lực đáng kể trong việc quyết định những tựa game nào của nhà phát triển nào được phép lên kệ, một động thái được cho là đã giúp hồi sinh thị trường console Mỹ sau cuộc khủng hoảng game thập niên 80.
Mặc dù thiếu con dấu chấp thuận chính thức từ Nintendo, Super Noah’s Ark 3D đã tìm ra cách vượt qua chip CIC và sử dụng các kênh phân phối thay thế độc đáo. Wisdom Tree đã phân phối rộng rãi trò chơi của mình thông qua các hiệu sách Cơ đốc giáo và các catalogue đặt hàng qua thư. Vậy làm thế nào mà một trò chơi mà YouTuber nổi tiếng Angry Video Game Nerd gọi là “tựa game tệ nhất từng được tạo ra” lại có thể trở thành game SNES không giấy phép duy nhất được phát hành thương mại và tồn tại đến ngày nay?
Bộ sưu tập 5 tựa game NES chủ đề tôn giáo do Wisdom Tree phát triển
Từ Wolfenstein 3D đến một “game đạo đức”: Nguồn gốc bất ngờ
Việc phát hành các trò chơi không giấy phép vốn không phải là điều gì mới mẻ đối với Wisdom Tree. Công ty này được thành lập như một nhãn hiệu phụ của Color Dreams, một nhà phát triển mà người sáng lập Dan Lawton là một người công khai phản đối chính sách cấp phép của Nintendo. Color Dreams là một trong những công ty đầu tiên tìm cách vượt qua chip 10NES và phát hành một trò chơi không phép trên NES vào năm 1989. Họ đã phát triển 18 trò chơi dưới thương hiệu Color Dreams, 5 trò dưới Bunch Games và 8 trò dưới Wisdom Tree trong khoảng thời gian từ 1989 đến 1995.
Tuy nhiên, Color Dreams gặp một vấn đề lớn: họ đã nổi tiếng với việc bán những trò chơi chất lượng kém. Để giải quyết, vào năm 1990, họ thành lập nhãn hiệu Bunch Games để phát hành các tựa game kém chất lượng hơn mà không làm tổn hại thêm danh tiếng chính. Đến năm 1991, Wisdom Tree ra đời với mục đích phát hành các trò chơi chủ đề Cơ đốc giáo, nhằm khai thác thị trường tôn giáo như một kênh phân phối thay thế, vì các trò chơi của họ không thể được bán tại các nhà bán lẻ lớn. Cuối cùng, Color Dreams đã rời bỏ ngành công nghiệp trò chơi điện tử vào năm 1996, chuyển hướng kinh doanh sang StarDot Technologies (lĩnh vực máy ảnh kỹ thuật số). Trong khi đó, hầu hết nhân viên ở lại với Color Dreams, số còn lại gia nhập Wisdom Tree, công ty vẫn hoạt động trong ngành trò chơi điện tử cho đến ngày nay.
Câu chuyện về Super Noah’s Ark 3D trở nên ly kỳ hơn khi liên quan đến một dự án khác. Vào năm 1990, Color Dreams đã mua quyền tạo ra một trò chơi điện tử dựa trên bộ phim kinh dị cổ điển Hellraiser (1987). Tựa game chưa từng được phát hành này là một câu chuyện riêng, ban đầu được lên kế hoạch cho NES nhưng sử dụng một bộ đồng xử lý NES tùy chỉnh tận dụng kiến trúc hệ thống độc đáo của NES. “Super Cartridge” này được cho là đã cho phép đồ họa gần đạt mức SNES trong một băng NES. Cuối cùng, dự án đã bị hủy bỏ do chi phí phát triển cao và không thể bán tại các nhà bán lẻ lớn vì thiếu giấy phép của Nintendo.
Một cảnh trong trailer phim Hellraiser Remastered, tựa game gốc mà Super Noah's Ark 3D từng dựa trên
Tuy nhiên, Color Dreams cũng đã mua giấy phép sử dụng engine Wolfenstein 3D làm nền tảng cho Hellraiser. Giờ đây, họ có engine mà không có game để dùng. Vì vậy, họ đã chuyển giấy phép này cho Wisdom Tree, và nó đã trở thành engine cho Super Noah’s Ark 3D. Quá trình phát triển từ Hellraiser đã chuyển hướng sang Super Noah’s Ark 3D, và trớ trêu thay, một trò chơi có từ “Hell” (Địa ngục) trong tên lại là khởi nguồn cho một trò chơi tôn giáo chủ đề Cơ đốc giáo.
Cuộc chiến chống lại hệ thống cấp phép của Nintendo
Dù có engine, Wisdom Tree vẫn đối mặt với một vấn đề lớn: hệ thống cấp phép của Nintendo dựa vào chip khóa CIC, và nếu không có nó, các trò chơi không được cấp phép không thể hoạt động trên SNES. Phương pháp mà Color Dreams đã phát triển cho NES không thể áp dụng cho SNES. Với các trò chơi trước đây, một xung điện áp sẽ được gửi đến console NES để “đánh sập” chip CIC và bỏ qua hoàn toàn. Tuy nhiên, Nintendo đã bổ sung một mạch ổn áp với các diode ngược để chặn điện áp quá mức trên SNES.
Chip khóa CIC trên bảng mạch của máy Nintendo NES Mk1, rào cản chính ngăn game không phép hoạt động
Tuy nhiên, có một thủ thuật khác được sử dụng trên hệ thống NES vẫn hoạt động trên SNES: đó là “cướp” chìa khóa của một trò chơi có giấy phép và sử dụng nó để đánh lừa hệ thống, khiến nó nghĩ rằng trò chơi không có giấy phép cũng có chìa khóa riêng. Phương pháp này yêu cầu vỏ băng game được thiết kế tùy chỉnh và đòi hỏi người dùng phải gắn một trong những trò chơi có giấy phép của họ trực tiếp lên trên vỏ băng của trò chơi không có giấy phép, tương tự như phụ kiện Game Genie. Wisdom Tree không còn lựa chọn nào khác ngoài việc áp dụng giải pháp này cho Super Noah’s Ark 3D, tạo nên hình dạng băng game đặc biệt của nó.
Engine, cơ chế và điều khiển của Super Noah’s Ark 3D là một bản sao trực tiếp của Wolfenstein 3D của id Software. Nội dung dựa trên Cơ đốc giáo thường được nhắc đến như một yếu tố ảnh hưởng đến danh tiếng của trò chơi này, nhưng nó được tạo ra cho một thị trường ngách và đó không phải là vấn đề chính. Về lý thuyết, trò chơi này lẽ ra phải hoạt động giống như Wolfenstein, nhưng nó lại bị đánh giá rộng rãi là một trò chơi tệ hại. Chuyện gì đã xảy ra? Wisdom Tree đã thay đổi đồ họa của Wolfenstein bằng các mô hình nhân vật và đối tượng theo chủ đề tôn giáo, nhưng trong quá trình đó, việc thay đổi các mô hình đã làm sai lệch hệ thống phát hiện va chạm (hit detection) của trò chơi, khiến việc điều khiển trở nên cực kỳ khó khăn và làm hỏng trải nghiệm chơi game.
Hình ảnh gameplay từ Wolfenstein 3D, engine game mà Super Noah's Ark 3D đã sử dụng
Chiến lược phân phối và bối cảnh “Cơn hoảng loạn về bạo lực game”
Không giống như hầu hết các trò chơi SNES không có giấy phép khác thường bị chìm vào quên lãng, các bản sao của Super Noah’s Ark 3D vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Sự quý hiếm của trò chơi góp phần tạo nên giá trị sưu tầm của nó, nhưng quan trọng hơn, nó chưa bao giờ bị lãng quên theo thời gian. Mặc dù không đạt được thành công vang dội như các tựa game SNES chính thống, sự hiện diện của nó tại các cửa hàng bán lẻ tôn giáo đã mang lại cho nó một mô hình phân phối khác biệt so với bất kỳ trò chơi SNES có giấy phép nào khác. Ý tưởng của Color Dreams về việc thành lập Wisdom Tree và khai thác thị trường Cơ đốc giáo đã thực sự mang lại hiệu quả.
Super Noah’s Ark 3D được bán thông qua các hiệu sách Cơ đốc giáo, các catalogue đặt hàng qua thư và các cửa hàng khác phục vụ đối tượng độc giả tôn giáo. Vì công ty chỉ độc quyền sản xuất các trò chơi chủ đề tôn giáo, đây là một lựa chọn hấp dẫn cho các bậc phụ huynh quan tâm đến nội dung bạo lực và tình dục trong trò chơi điện tử. Giống như “Cơn hoảng loạn Satan giáo” trong thập niên 80, những lo ngại về trò chơi điện tử đã gây ra một làn sóng hoảng loạn đạo đức được thổi phồng, dẫn đến việc thành lập Hội đồng Xếp hạng Phần mềm Giải trí (ESRB – Entertainment Software Ratings Board) vào năm 1994.
Biểu tượng xếp hạng nội dung của ESRB (Entertainment Software Ratings Board)
Các phương tiện truyền thông chính thống đã liên tục đẩy mạnh “cơn hoảng loạn về bạo lực trong trò chơi điện tử” trong hơn một năm. Các phiên điều trần của Quốc hội Mỹ, được khởi xướng và dẫn dắt bởi Thượng nghị sĩ Joe Lieberman, đã xem xét kỹ lưỡng ngành công nghiệp game vì “tham lam tiếp thị nội dung không phù hợp cho trẻ em”. Lieberman đã tuyên bố rằng: “Ít bậc cha mẹ nào sẽ mua những trò chơi này cho con cái họ nếu họ biết nội dung của chúng” và “Chúng ta đang nói về những trò chơi điện tử tôn vinh bạo lực và dạy trẻ em thích thú gây ra những hình thức tàn ác ghê rợn nhất có thể tưởng tượng được.” Ông còn nói thêm rằng ông “muốn cấm tất cả các trò chơi điện tử bạo lực.”
Sự ra mắt của Super Noah’s Ark 3D diễn ra vào thời điểm hoàn hảo – một tựa game bắn súng góc nhìn thứ nhất mà bạn không hề bắn bất kỳ ai. Đối với bất kỳ bậc phụ huynh nào có con cái đang thúc giục mua các trò chơi điện tử bạo lực, đây dường như là một lựa chọn thay thế tuyệt vời. Và việc là một công ty game chỉ chuyên về chủ đề tôn giáo đã tạo nên một hình ảnh thương hiệu tuyệt vời. Khi công chúng chuyển sự chú ý, và các hệ thống game mới thay thế thế hệ SNES, Super Noah’s Ark 3D lẽ ra có thể chìm vào quên lãng theo thời gian, nhưng điều đó đã không xảy ra.
Một cảnh "Fatality" trong gameplay của Mortal Kombat, game gây tranh cãi về bạo lực
Di sản và sự “hồi sinh” của một tựa game tai tiếng
Qua nhiều năm, trò chơi này đã phát triển một lượng người hâm mộ cuồng nhiệt (cult following), với danh tiếng nổi bật là “tựa game tệ nhất từng được tạo ra” bởi Angry Video Game Nerd trên YouTube. “Trò chơi tệ nhất từng được tạo ra” – cụm từ này đã định hình lại cái nhìn của cộng đồng về Super Noah’s Ark 3D.
Super Noah’s Ark 3D thực sự là một trò chơi được biết đến là tệ hại với một câu chuyện hậu trường độc đáo, một nội dung hoàn hảo cho YouTube. Và vì phạm vi tiếp cận của nó không rộng như nếu được bán tại các nhà bán lẻ lớn, sự quý hiếm của nó đã biến nó thành một món đồ sưu tầm giá trị. Sự trỗi dậy của xu hướng game retro, với các phiên bản cổ điển có sẵn trên điện thoại của chúng ta và một thư viện các tựa game kinh điển trên Nintendo Switch Online, đã góp phần làm mới lại sự quan tâm đến các tựa game cũ hơn. Điều này đã dẫn đến việc tái phát hành trò chơi vào năm 2014, lần này bởi Piko Interactive, một nhà phát hành và phát triển trò chơi điện tử chuyên tái phát hành các trò chơi cổ điển và đưa chúng lên các hệ thống mới hơn.
Bản tái phát hành game Super Noah's Ark 3D năm 2014 của Piko Interactive
Wisdom Tree và Piko Interactive đều nhận thức rõ về danh tiếng và vị thế của trò chơi này trong cộng đồng game thủ. Người sáng lập Piko, Eleazar Galindo, cho biết ông muốn làm lại trò chơi trong một băng SNES thông thường thay vì băng pass-through phức tạp, và họ đã làm được điều đó. Với Super Noah’s Ark 3D được hồi sinh một lần nữa, ai có thể biết nó sẽ duy trì trong tâm trí công chúng bao lâu? Thậm chí, nó còn có sẵn trên Steam nếu bạn không có một máy SNES.
Di sản độc nhất vô nhị trong lịch sử game
Super Noah’s Ark 3D đứng vững như một trò chơi độc nhất vô nhị đã thách thức các hạn chế cấp phép của SNES của Nintendo và vẫn tìm thấy thành công theo cách riêng của nó. Nó có thể không phải là một trò chơi hay, nhưng nó là một trò chơi có “lore” – một câu chuyện nền phong phú. Một số dự án đơn giản là không suôn sẻ, và việc chuyển từ Hellraiser sang Super Noah’s Ark 3D dường như sẽ kết thúc bằng thất bại, nhưng trò chơi này đã tồn tại hơn 30 năm.
Hộp game Super Noah's Ark 3D bản gốc, được xem là vật phẩm sưu tầm quý giá
Super Noah’s Ark 3D là một ví dụ hiếm hoi về việc đối đầu với Nintendo, một công ty nổi tiếng về việc bảo vệ thương hiệu của mình một cách quyết liệt, đồng thời phá vỡ các quy tắc khi không có công ty nào khác làm được. Cách trò chơi này bỏ qua các hạn chế của chip CIC bằng cách sử dụng khóa cấp phép của một băng game khác là một câu chuyện thú vị riêng và giải thích lý do tại sao trò chơi lại nằm trong một băng game bên thứ ba với hình dáng ngộ nghĩnh.
Nó cũng là một trò chơi nổi tiếng tệ hại và rõ ràng là một bản “lột da” của Wolfenstein đến mức vượt qua ngưỡng trở nên hài hước. Super Noah’s Ark 3D vẫn được nhắc đến ngày nay vì sự kỳ lạ của nó. Một thể loại dường như không phù hợp với một trò chơi tôn giáo – đặc biệt là với nguồn gốc từ “Địa ngục” – kết hợp với hệ thống điều khiển tệ hại và sự “ủng hộ” từ một người nổi tiếng trên YouTube đã khiến câu chuyện này trở nên thú vị hơn chính trò chơi. Hãy chia sẻ cảm nghĩ của bạn về tựa game đầy bất ngờ này và những câu chuyện hậu trường độc đáo trong thế giới game nhé!
