Trong những năm gần đây, thị trường card đồ họa dường như đã trở nên… “nhàm chán” hơn bao giờ hết. Mặc dù chúng ta vẫn chứng kiến những thành công nổi bật về hiệu năng và giá trị, như các mẫu RX 9070 XT hay Arc B580, nhưng số lượng những ý tưởng GPU thực sự “điên rồ” và độc đáo lại ngày càng ít đi. Tuy nhiên, nếu nhìn lại lịch sử phát triển của phần cứng PC, có một thời các kệ hàng ngập tràn những thiết kế card đồ họa kỳ quặc nhất mà thế giới từng chứng kiến. Hầu hết chúng chỉ tạo ra vài tiêu đề nóng hổi và những cái nhìn tò mò, nhưng không để lại nhiều dấu ấn. Thế nhưng, chúng xứng đáng được nhìn nhận lại, nếu không vì lý do gì khác, thì cũng là để tôn vinh sự “ngông cuồng” của phần cứng PC ngày xưa.
Trong bài viết này, congnghetonghop.com sẽ cùng bạn quay ngược thời gian, khám phá những chiếc card đồ họa có thiết kế độc đáo và ý tưởng kỳ lạ nhất, đã từng một thời khuấy động thị trường. Đây không chỉ là những mảnh ghép công nghệ lạ mắt mà còn là minh chứng cho tinh thần thử nghiệm không ngừng nghỉ của các nhà sản xuất. Hãy cùng tìm hiểu về 6 card đồ họa kỳ lạ nhất lịch sử đã định hình một phần thế giới GPU mà chúng ta biết ngày nay.
Hình ảnh minh họa một chiếc card đồ họa Nvidia Titan Z với thiết kế độc đáo và hầm hố.
6. AMD Radeon Fury X: Khi Tản Nhiệt Nước Trở Thành Tiêu Chuẩn
Chúng ta sẽ bắt đầu với một cái tên khá quen thuộc và gần đây hơn một chút, đó chính là Radeon Fury X. Mặc dù là một GPU tương đối mới và được biết đến rộng rãi, Fury X vẫn nổi bật như một trong những thiết kế táo bạo nhất mà AMD từng phát hành. Một lý do lớn là bởi thiết kế này đến từ chính AMD. Chiếc card đồ họa làm mát bằng chất lỏng này chỉ có sẵn dưới dạng GPU tích hợp sẵn bộ tản nhiệt nước All-in-One (AIO) ngay trên bo mạch. Nó cũng đánh dấu một giai đoạn ngắn mà AMD thử nghiệm với công nghệ Bộ Nhớ Băng Thông Cao (HBM) trên các GPU tiêu dùng, một công nghệ mà sau đó hãng đã từ bỏ (rõ ràng).
Vấn đề lớn nhất của Radeon Fury X là nó quá… kỳ quặc, chủ yếu do những gì nó đang cố gắng đạt được vào thời điểm ra mắt. Khoảng một thập kỷ trước, khi chiếc card này được giới thiệu, cả AMD và Nvidia đều gặp khó khăn trong việc tăng hiệu năng do tốc độ thu nhỏ bán dẫn bắt đầu chậm lại. Điều này tạo ra một môi trường của những chiếc card màn hình lớn, ồn ào và nóng, buộc hầu hết các tín đồ công nghệ phải sử dụng cấu hình đa GPU để đạt hiệu năng chơi game 4K tối đa. Radeon Fury X đã cố gắng giải quyết những vấn đề này. Nó là một GPU “khổng lồ nhưng bé nhỏ”: die chip cực lớn, nhưng bản thân chiếc card lại nhỏ gọn và yên tĩnh nhờ hệ thống tản nhiệt nước tích hợp.
Mặc dù giải pháp này hoạt động, nhưng sự “kỳ lạ” cuối cùng đã dẫn đến sự sụp đổ của Fury X. Bất chấp những lợi thế của HBM, chiếc card này chỉ được trang bị 4GB VRAM, trong khi flagship GTX 980 Ti của Nvidia cùng thời điểm đã có 6GB. Kết hợp với bộ tản nhiệt AIO, một điều chưa từng thấy đối với một card đồ họa vào thời đó, Radeon Fury X đã không thể tạo được sức hút lớn.
5. Diamond Edge 3D (NV1 của Nvidia): Đa Phương Tiện Một Cách Kỳ Quặc
Vào buổi bình minh của đồ họa 3D, các GPU vẫn đang tìm kiếm chỗ đứng của mình. Thuật ngữ “GPU” thậm chí còn chưa được đặt ra, và ngành công nghiệp bán dẫn vẫn đang ở mức micromet thay vì nanomet một chữ số. Nvidia, một công ty khi đó còn vô danh, đã phát hành sản phẩm đầu tiên vào năm 1995, được gọi nội bộ là NV1 nhưng xuất hiện trên thị trường dưới cái tên Diamond Edge 3D. Đây không chỉ là một chiếc card đồ họa 3D thông thường; nó là một “card đa phương tiện” đúng nghĩa, với mục tiêu kết hợp bộ xử lý đồ họa và âm thanh trên cùng một bo mạch.
Sản phẩm này là một thất bại hoàn toàn, và NV1 suýt chút nữa đã đánh chìm Nvidia. Vấn đề không chỉ nằm ở việc tích hợp một sound card đắt tiền, mà còn ở cách Nvidia thiết kế NV1. Nó sử dụng kỹ thuật “quadratic texture mapping” để render, tương tự như những gì Sega đã làm với console Saturn. Tuy nhiên, ngành công nghiệp PC đang chuyển sang sử dụng các “primitive” dựa trên hình tam giác để render, điều này đã hạn chế đáng kể khả năng hỗ trợ của NV1 và cả NV2 (sản phẩm đã bị hủy bỏ của Nvidia). Nvidia rõ ràng đã nhận ra xu hướng của ngành, nhưng Diamond Edge 3D (NV1) vẫn là một trong những GPU kỳ lạ nhất từng có. Về cơ bản, nó là một chiếc card đồ họa chỉ có thể chơi các bản port game Saturn trên PC với một sound card tích hợp, và đó là tất cả.
4. PowerColor Devil 13 Series: Sức Mạnh Gấp Đôi Từ Hai GPU
Quay trở lại thời hiện đại hơn một chút. Radeon Fury X là câu trả lời cho các cấu hình dual-GPU, mang đến một GPU đơn lớn cần đến tản nhiệt nước. PowerColor lại có một cách tiếp cận hơi khác. Bắt đầu với Radeon HD 7990, PowerColor đã giới thiệu những chiếc card đồ họa dual-GPU dưới thương hiệu Devil 13. PowerColor thực sự đã “đánh bại” AMD trong việc phát hành một chiếc card đồ họa dual-GPU, một thiết kế mà AMD sau này cũng trình làng với R9 295X2 ở thế hệ sau.
PowerColor duy trì một mô hình dual-GPU như một flagship cực đoan trong vài thế hệ, nhưng cuối cùng họ đã đổi tên dòng flagship của mình thành Red Devil và bỏ lại các thiết kế dual-GPU. Mặc dù các card đồ họa dual-GPU không tồn tại lâu, nhưng khó có thể phủ nhận tham vọng của PowerColor. Đây là những chiếc card đồ họa khổng lồ, chiếm trọn ba khe cắm và được trang bị bộ tản nhiệt lớn chưa từng thấy vào thời điểm đó. Chúng ta có thể không còn thấy các card Devil 13 ngày nay, nhưng trong một khoảng thời gian ngắn, có rất ít sản phẩm nào bạn có thể mua có hiệu năng nhanh hơn chúng.
3. ATI Radeon HD 5450 PCIe x1: Khi Một Làn PCI Express Là Đủ
Tôi dùng ATI Radeon HD 5450 PCIe x1 ở đây như một ví dụ tiêu biểu cho một loạt các card đồ họa PCIe x1 mà chúng ta đã thấy xuất hiện trong những năm qua. Ví dụ, Zotac có một chiếc GT 710 chỉ có thể truy cập một làn PCIe, nhưng bất kể thương hiệu hay model GPU nào, giới hạn PCIe mới là điều quan trọng. Card đồ họa là một trong số ít ứng dụng mà bạn thực sự có thể “bão hòa” giao diện PCIe, và ngay cả những GPU cấp thấp như RX 6500 XT cũng gặp vấn đề với quá ít làn PCIe. Vậy, tại sao lại thiết kế một GPU chỉ có thể truy cập một làn PCIe duy nhất?
Một chiếc card đồ họa ATI Radeon HD 5450 PCIe x1 nhỏ gọn với chỉ một làn PCIe, phù hợp cho hệ thống server cơ bản.
Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng có một vài ứng dụng cho một chiếc GPU như thế này, chủ yếu là trong các thiết lập phòng thí nghiệm gia đình (home lab) hoặc máy chủ (server). Có lẽ bạn chỉ cần một cái gì đó để xuất hình ảnh lên màn hình – một trong những chiếc card PCIe x1 này chính là thứ bạn cần. Không có nhiều sản phẩm như vậy trên thị trường, đặc biệt là ngày nay, xét đến tính chất niche của chúng. Nhưng chúng đại diện cho phân khúc cấp thấp nhất của card đồ họa, với các đối tác bo mạch cắt giảm từng miligram tiếp điểm vàng để đưa chiếc card xuống mức giá thấp nhất có thể.
2. Colorful iGame GTX 680: Khử Nhiệt Bằng Đồng và Nhôm, Không Cần Quạt
GPU không quạt không phải là điều gì mới mẻ; trên thực tế, có một lịch sử phong phú về các card đồ họa công suất thấp, cấu hình thấp với tản nhiệt hoàn toàn thụ động dành cho máy chủ và các ứng dụng có form factor nhỏ. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có thể làm mát một GPU gaming flagship mà không cần một chiếc quạt nào? Đó chính là điều mà Colorful iGame GTX 680 đã cố gắng thực hiện. Nó được làm mát hoàn toàn thụ động, và kết quả là có một trong những thiết kế kỳ lạ nhất từng được hình thành cho một chiếc card đồ họa. Bạn chỉ cần nhìn vào bức ảnh là đủ hiểu.
Thiết kế tản nhiệt thụ động khổng lồ của Colorful iGame GTX 680, với nhiều ống đồng và lá tản nhiệt, không cần quạt làm mát.
Bản thân GPU chỉ chiếm hai khe cắm, nhưng bao bọc quanh chiếc card là một khối tản nhiệt dày tương đương một chiếc GPU khác, được dành riêng cho việc làm mát thụ động. Phía trên GPU là một bộ tản nhiệt với bảy ống dẫn nhiệt và một chồng lá tản nhiệt khổng lồ. Điều kỳ lạ là Colorful đã thêm một bộ tản nhiệt thứ hai ở mặt sau của GPU và kết nối hai nửa này bằng sáu ống dẫn nhiệt khác. Tôi không chắc liệu chiếc GPU tản nhiệt thụ động này có thực sự được phát hành hay không, nhưng có vẻ là không. Colorful đã trình diễn thiết kế này tại CES, nhưng dường như chiếc card này chưa bao giờ xuất hiện trên các kệ hàng.
1. Galaxy GTX 460 WHDI Edition: Kết Nối Không Dây Đến Màn Hình
Không có chiếc GPU nào có thể đứng đầu danh sách này hơn Galaxy GTX 460 WHDI – chiếc card đồ họa đầu tiên (và theo hiểu biết của tôi, duy nhất) được phát hành với tiêu chuẩn WHDI, hay Wireless Home Digital Interface. Nếu bạn đang vò đầu bứt tai về WHDI là gì, đừng lo lắng. Bạn không đơn độc đâu. Đây là một thông số kỹ thuật không dây không nén cho tín hiệu hiển thị, sử dụng sóng radio, và nó ra mắt lần đầu tiên vào khoảng năm 2010, cùng năm mà Nvidia GTX 460 lên kệ. Hứa hẹn một tín hiệu 1080p không nén ở 60Hz, Galaxy đã thực sự triển khai WHDI vào một chiếc card đồ họa.
Chiếc card đi kèm với một bộ thu (receiver) mà bạn sẽ cắm vào nguồn điện và màn hình của mình. Sau đó, chiếc card sẽ liên lạc với bộ thu và gửi tín hiệu. Bộ thu thậm chí còn có một cổng USB dự phòng, cho phép bạn kết nối bàn phím và chuột ở bất cứ đâu có màn hình và truyền dữ liệu trở lại PC của bạn. Nghe có vẻ như là một cơn ác mộng về chất lượng và độ trễ, nhưng WHDI thì không. Nhờ sử dụng tín hiệu radio cố định, nó có phạm vi hơn 30 mét mà không cần đường ngắm trực tiếp, và nó tự hào có độ trễ dưới mili giây.
Nghe có vẻ là một giải pháp tuyệt vời cho việc chơi game PC trong phòng khách, nhưng cũng nhanh chóng như cách WHDI nổi lên, nó đã bị thất sủng. Một phiên bản thứ hai của WHDI được lên kế hoạch đã không bao giờ được phát hành, và liên minh duy trì WHDI bao gồm các công ty như Asus đã biến mất chỉ trong vòng ba năm sau khi WHDI được giới thiệu. Amimon, công ty sản xuất công nghệ cho WHDI, vẫn còn tồn tại, mặc dù họ chủ yếu cung cấp thiết bị sản xuất để truyền tín hiệu video không dây trên phim trường.
Kết thúc hành trình khám phá những chiếc card đồ họa có thiết kế độc đáo và công nghệ kỳ lạ này, chúng ta có thể thấy rằng thế giới phần cứng PC đã từng là một sân chơi của sự sáng tạo không giới hạn. Từ những chiếc GPU tản nhiệt nước AIO đầu tiên, card đồ họa đa phương tiện thất bại, đến những chiếc card dual-GPU mạnh mẽ, GPU PCIe x1 siêu tối giản, card fanless tham vọng, và cả GPU truyền hình ảnh không dây tiên phong – mỗi sản phẩm đều kể một câu chuyện riêng về sự thử nghiệm.
Mặc dù không phải tất cả những ý tưởng này đều thành công hay tồn tại lâu dài, nhưng chúng đã góp phần làm nên sự đa dạng và phát triển không ngừng của ngành công nghiệp. Chúng nhắc nhở chúng ta rằng, đôi khi, những ý tưởng “điên rồ” nhất lại là động lực thúc đẩy sự đổi mới. Hy vọng bài viết này đã mang đến cho bạn cái nhìn thú vị về những “kỳ quan” trong lịch sử card đồ họa.
Bạn ấn tượng với chiếc GPU nào nhất, hay bạn biết thêm về những card đồ họa kỳ lạ nào khác? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận dưới đây nhé!
