Không phải thể loại trò chơi điện tử nào cũng tồn tại mãi mãi. Một số biến mất khi xu hướng game thay đổi, một số khác khi công nghệ phát triển, và một vài thể loại không bao giờ cất cánh do hạn chế về phần cứng. Nhưng như bất kỳ ai yêu thích các tựa game cổ điển đều biết, không có thể loại nào thực sự biến mất hoàn toàn.
Một số thể loại trở nên khó tìm hơn, trong khi những thể loại khác lại tiến hóa – các cơ chế và ý tưởng của chúng sống sót theo những cách bất ngờ. Và ngay cả khi một thể loại phai nhạt khỏi dòng chính, nó vẫn có thể phát triển mạnh mẽ trong các cộng đồng nhỏ hơn. Điển hình như Project Zomboid, một tựa game sinh tồn góc nhìn isometric sâu sắc, mang đậm phong cách của những game kinh điển cuối thập niên 90 nhưng vẫn tiếp tục phát triển nhờ đội ngũ phát triển đầy tâm huyết và lượng người hâm mộ trung thành.
Có thể bạn vẫn còn chơi những game này, có thể bạn ước mình có thể, hoặc đơn giản là bạn thích xem chúng được chơi trên YouTube. Dù là gì đi nữa, hãy cùng chúng tôi nhìn lại một số thể loại game đã lặng lẽ biến mất trong khi ngành công nghiệp game tiếp tục tiến về phía trước.
Người chơi sử dụng tay cầm 8Bitdo M30 kiểu cổ điển để trải nghiệm game retro trên điện thoại thông minh.
5. Kinh Dị Sinh Tồn Góc Camera Cố Định (Fixed-Camera Survival Horror)
Từ góc quay rùng rợn đến hành động góc nhìn thứ ba
Kinh dị sinh tồn là một trong số ít thể loại mà cơ chế điều khiển cứng nhắc và tầm nhìn hạn chế không phải là lỗi – chúng chính là một phần của yếu tố kinh dị. Vào cuối thập niên 90 và đầu những năm 2000, các trò chơi như Fatal Frame II và Clock Tower 3 đã sử dụng các góc camera cố định để giữ người chơi luôn trong trạng thái mất cân bằng và dễ bị tổn thương. Không giống như các game hành động nơi bạn luôn có thể nhìn thấy những gì phía trước, những tựa game kinh dị này buộc bạn phải đối mặt với các góc nhìn đáng lo ngại, khiến mỗi hành lang tối tăm và âm thanh ngoài màn hình trở nên đáng sợ hơn.
Điều này không chỉ tạo ra bầu không khí rùng rợn – Fatal Frame đã gia tăng sự căng thẳng bằng cách giới hạn tầm nhìn của bạn qua Camera Obscura, buộc bạn phải đối mặt trực diện với các hồn ma. Clock Tower 3 sử dụng các góc quay điện ảnh để biến hành lang thành những cái bẫy chết người ngột ngạt. Camera cố định cũng cho phép tạo ra các bố cục ma quái – một bóng đen ở hậu cảnh, một cánh cửa tự nhiên mở ra, hoặc sự nhận thức chậm rãi rằng có thứ gì đó đang theo dõi bạn.
Tại sao nó biến mất?
- Người chơi muốn kiểm soát nhiều hơn: Khi góc nhìn thứ ba và góc nhìn thứ nhất trở thành tiêu chuẩn, thể loại kinh dị cũng theo xu hướng này.
- Kinh dị góc nhìn thứ nhất lên ngôi: Các tựa game như Amnesia và Outlast đã chứng minh rằng sự nhập vai sâu sắc đáng sợ hơn sự hạn chế.
- Sự chuyển dịch sang kinh dị nặng về hành động: Resident Evil 4 giới thiệu hệ thống chiến đấu mượt mà, một điều khó thực hiện trong các game camera cố định.
Tuy nhiên, kinh dị sinh tồn góc camera cố định không hoàn toàn biến mất – nó đã tiến hóa. Các trò chơi như The Last of Us và thậm chí cả bản làm lại Resident Evil 2 vẫn giữ lại sự căng thẳng và yếu tố quản lý tài nguyên của kinh dị cổ điển nhưng mang đến cơ chế di chuyển và chiến đấu hiện đại. Trong khi đó, cảm giác ngột ngạt của Clock Tower đã tìm thấy sức sống mới trong thể loại kinh dị góc nhìn thứ nhất, nơi tầm nhìn hạn chế vẫn vô cùng đáng sợ.
Dù các tựa game AAA đã chuyển hướng, phong cách này vẫn tồn tại mạnh mẽ trong không gian game indie. Tormented Souls đã tái tạo trung thực công thức kinh điển, chứng minh rằng dù kinh dị dòng chính đã thay đổi, vẫn có một lượng khán giả yêu thích sự kinh hoàng được đóng khung một cách hoàn hảo.
4. Game Dựa Trên Thiết Bị Ngoại Vi (Peripheral-Based Games)
Sự thăng trầm của các phụ kiện chơi game bằng nhựa
Từ khẩu súng ánh sáng của Magnavox Odyssey vào năm 1972 cho đến Guitar Hero Live vào năm 2015, ngành game đã thử nghiệm nhiều phụ kiện ngoài tay cầm tiêu chuẩn trong một thời gian dài. Khẩu súng ánh sáng Shooting Gallery cho phép người chơi ngắm bắn vào TV của mình, mở đường cho hàng thập kỷ các thiết bị ngoại vi sáng tạo.
Những phụ kiện này mang lại cảm giác nhập vai mà tay cầm tiêu chuẩn không thể sánh bằng. Guitar Hero biến người chơi thành những ngôi sao nhạc rock, Dance Dance Revolution khiến họ đổ mồ hôi, và các game bắn súng súng ánh sáng như Time Crisis tái tạo cảm giác hồi hộp của những pha đấu súng trong arcade.
Nhưng cuối cùng, những cây đàn guitar nhựa được cất đi, thảm nhảy được gấp lại, và súng ánh sáng ngừng hoạt động hoàn toàn.
Tại sao chúng biến mất?
- Điều khiển cử chỉ và VR lên ngôi: Thay vì các phụ kiện riêng biệt, các hệ thống như Wii, Kinect và VR đã thay thế nhiều thiết bị ngoại vi.
- Công nghệ súng ánh sáng trở nên lỗi thời: Súng ánh sáng cổ điển không hoạt động trên các màn hình LCD/LED hiện đại.
Game dựa trên thiết bị ngoại vi không biến mất – chúng đã biến đổi. Lối chơi đậm chất nhịp điệu của Guitar Hero và DDR đang phát triển mạnh mẽ trong Beat Saber và Synth Riders, nơi tính năng theo dõi chuyển động VR thay thế các nhạc cụ nhựa.
Trong khi các khu arcade vẫn có các trò chơi bắn súng, chúng không còn sử dụng súng ánh sáng truyền thống nữa, thay vào đó dựa vào cảm biến hồng ngoại hoặc theo dõi vị trí. Và mặc dù một số người chơi vẫn tìm lại các phụ kiện cũ và TV CRT để duy trì trải nghiệm, kỷ nguyên của các thiết bị ngoại vi bằng nhựa đã kết thúc.
3. Game Giải Đố Kiểu Lemmings (Lemmings-Like Puzzle Games)
Sự thoái trào của game chiến thuật điều khiển gián tiếp
Rất ít trò chơi có ảnh hưởng đến mức tên của chúng định nghĩa cả một thể loại, nhưng Lemmings (1991) đã làm được điều đó. Là sự kết hợp giữa giải đố và chiến thuật, Lemmings yêu cầu người chơi hướng dẫn một đám đông những sinh vật vô thức, cứ thế bước đi đến nơi an toàn bằng cách giao cho chúng các nhiệm vụ như xây cầu, đào đất và chặn đường. Không giống nhiều game giải đố cùng thời, trò chơi này không tập trung vào phản xạ hay ghép hình mà là về kiểm soát gián tiếp và giải quyết vấn đề chiến lược.
Mặc dù đã bán được khoảng 20 triệu bản và truyền cảm hứng cho nhiều phần tiếp theo, phiên bản phụ và vô số cổng game, Lemmings cuối cùng cũng giảm dần sức hút.
Lemmings được lấy cảm hứng từ truyền thuyết (sai) rằng những con chuột lemmings ngoài đời thực tự mù quáng đi theo nhau đến chỗ chết – một quan niệm sai lầm được phổ biến bởi bộ phim tài liệu dàn dựng White Wilderness (1958) của Disney.
Tại sao chúng biến mất?
- Tốc độ chậm mất sức hút: Khi các game nặng về hành động trở nên phổ biến, Lemmings dần trở nên lỗi thời.
- Thể loại không mở rộng: Rất ít trò chơi đổi mới công thức mà không bị cảm giác giống như bản sao.
- Game chiến thuật tiến hóa: Lemmings là tiền thân của các game chiến thuật thời gian thực (RTS), nhưng các tựa game như Command & Conquer và Warcraft đã đẩy cơ chế của nó vào những trải nghiệm sâu sắc hơn.
Các game kiểu Lemmings đã tái xuất sau nhiều thập kỷ thông qua các tựa game indie như Flockers (2014), Zombie Night Terror (2016) và HUMANITY (2023), chứng minh rằng dù Lemmings có thể không còn dẫn đầu, ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục tiến bước.
2. Game Đua Thuyền/Jetski (Water Racing Games)
Từ những con sóng tốc độ cao đến mặt nước lặng lẽ
Trong một thời gian ngắn, các trò chơi đua jetski và đua thuyền tràn ngập khắp nơi. Chúng đưa người chơi vào những con sóng khó đoán, thay đổi liên tục, khiến mỗi cuộc đua trở nên năng động. Dù là những pha hồi hộp kiểu arcade của Hydro Thunder (1999) hay cơ chế điều khiển chặt chẽ của Wave Race 64 (1996), các game jetski đã mang đến một trải nghiệm độc đáo và mượt mà.
Rồi chúng biến mất. Và theo như tôi biết, không có lý do nào được chấp nhận rộng rãi cho sự biến mất này.
Tại sao chúng biến mất?
- Sự trỗi dậy của các thể loại phụ đua xe khác: Need for Speed và Burnout thu hút người chơi đến với đua xe đường phố.
- Một số xu hướng đơn giản là phai nhạt: Đua jetski có thể chỉ là một thị trường ngách tạm thời.
- Thể loại đua xe nói chung suy giảm: Ngay cả các thương hiệu đua xe lớn cũng gặp khó khăn trong việc giữ sự tươi mới.
Đua jetski không tiến hóa – nó chỉ đơn giản là dừng lại. Mặc dù các game đua xe hiện đại có bao gồm các đường đua trên mặt nước, thể loại game đua jetski chuyên dụng gần như đã biến mất. Nỗ lực lớn cuối cùng, Riptide GP: Renegade (2016), đã không thể khơi lại sự quan tâm của số đông. Hiện tại, những con sóng đã lặng yên.
1. Game Làm Thần (God Games)
Sự trỗi dậy và biến mất của việc đóng vai thần
Thể loại game làm thần được tiên phong bởi Peter Molyneux, người, sau khi chỉ bán được hai bản game đầu tiên của mình (một trong số đó ông nghi ngờ là do chính mẹ mình mua), đã thành lập Bullfrog Productions và tạo ra Populous (1989).
Populous cho phép người chơi định hình địa hình, hướng dẫn các nền văn minh và sử dụng sức mạnh thần thánh. Nó đã truyền cảm hứng cho SimEarth (1990), mô phỏng sự tiến hóa của hành tinh, và Black & White (2001), nơi người chơi có thể trở thành những vị thần nhân từ hoặc đầy báo thù.
Nhưng theo thời gian, game làm thần phai nhạt – không phải vì chúng bị thay thế, mà vì chúng đơn giản là biến mất.
Tại sao chúng biến mất?
- Game mô phỏng và chiến thuật lên ngôi: Civilization và Total War mang đến cho người chơi quyền kiểm soát trực tiếp hơn đối với các xã hội, khiến sự ảnh hưởng gián tiếp kém hấp dẫn.
- Kỳ vọng của người chơi thay đổi: Các game làm thần thường thiếu mục tiêu rõ ràng, đẩy người chơi đến những trải nghiệm có cấu trúc hơn.
- Số phận tương tự như SimCity: Việc ra mắt thảm hại của SimCity (2013) đã gây thiệt hại cho thể loại này, ngay cả khi các game xây dựng thành phố vẫn tồn tại.
Game làm thần không tiến hóa – chúng phai nhạt. Mặc dù các tựa game indie như Reus (2013) và WorldBox (2018) thử nghiệm với các cơ chế của game làm thần, thể loại game làm thần thuần túy – thể loại cho phép người chơi định hình và cai trị các nền văn minh – giờ đây chỉ còn là một di tích của lịch sử game.
Ba hộp băng game NES cùng với bảng mạch PCB bên trong, tượng trưng cho những tựa game kinh điển đã định hình lịch sử trò chơi điện tử.
Bị Lãng Quên, Nhưng Không Thực Sự Mất Đi
Các thể loại trò chơi điện tử không thực sự biến mất – chúng tiến hóa, phai nhạt vào hậu cảnh, hoặc ảnh hưởng đến những gì sẽ đến tiếp theo. Những ý tưởng đằng sau chúng vẫn tồn tại, được tái sử dụng theo những cách mới. Sự căng thẳng của kinh dị góc camera cố định vẫn sống sót trong kinh dị sinh tồn góc nhìn thứ nhất. Ảnh hưởng của game làm thần có thể thấy trong các game mô phỏng dạng sandbox. Ngay cả các game nhịp điệu, từng phụ thuộc vào các thiết bị ngoại vi bằng nhựa, cũng đã tìm thấy cuộc sống thứ hai trong VR.
Nhưng trong khi các mảnh ghép của những thể loại này vẫn còn, các hình thức thuần túy của chúng khó có thể trở lại dòng chính. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng đã biến mất. Chúng ta nên biết ơn vì các nhà phát triển indie đã giữ cho những ý tưởng này tồn tại, tạo ra những trò chơi nắm bắt được tinh thần của điều đã làm nên sự vĩ đại của chúng ngay từ đầu – dù là thông qua các bản tái sinh lấy cảm hứng từ retro hay những cách tiếp cận mới mẻ đối với các cơ chế cũ. Bạn còn biết những thể loại game nào khác đã phai nhạt khỏi dòng chính không? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới!
